نوشتن با نور: مفاهیم نور در عکاسی

نور است که به ما امکان دیدن می‌دهد. هر شی و رنگی که در جهان می‌بینیم در واقع بازتاب نور است که به چشم ما می‌رسد. خود واژه “Photography” از ترکیب دو واژه  “Photo” به معنی نور و واژه “Graphy” به معنی نوشتن تشکیل شده است. پس در واقع “Photography” یعنی «نوشتن با نور». در واقع نور کل چیزی است که روی سنسور‌های دوربین و حلقه‌های فیلم ثبت می‌شود. علاوه بر روشن یا تاریکی فضا و سوژه در عکاسی، نور به تصاویر ما عمق، مود و رنگ می‌بخشد و به همین خاطر نور مهم‌ترین عنصری است که در عکاسی با آن سر و کار داریم و کل عکاسی در واقع سر و کله زدن با نور برای ثبت درست آن است.

به همین سبب باید نور را بشناسیم، ویژگی‌های آن را بدانیم و در نهایت تکنیک‌های نور پردازی در عکاسی را بلد باشیم تا بتوانیم از نور (چه نور طبیعی و چه تجهیزات نورپردازی) نهایت استفاده را ببریم.

نور و ویژگی‌های آن در عکاسی

وقتی که شیءای را می بینیم، در واقع نور بازتاب شده از روی سطح آن را مشاهده می‌کنیم. نور خورشید از رنگ‌های مختلفی تشکیل شده است و هنگامی که به شیئی می‌تابد و از روی آن بازتاب می‌شود، ما رنگ و طیف نوری مشخصی از نور خورشید را می‌بینیم که به چشم ما می‌رسد. مثلا اجسام قرمز طیف قرمز از نور خورشید را بازتاب می‌کنند یا اجسام زرد رنگ طیف زرد از نور خورشید را بازتاب می‌کنند و اشیای تیره رنگ نور کمتری را نسبت به اشیای روشن‌تر به چشم ما بازتاب می‌کنند، اما مهم‌ترین نکته ای که همیشه باید به خاطر داشته باشیم این است که آن چیزی که ما می‌بینیم در واقع بازتاب نور از روی سطح اشیاء به چشم‌های ماست و یک عکس در واقع نوری است که از اجسام موجود در صحنه به سمت دوربین ما بازتاب می‌شود و توسط سنسور یا حلقه فیلم ثبت می‌شود.

نور دارای ویژگی‌های زیر است:

1. شدت
2. کیفیت
3. رنگ
4. جهت
5. هایلایت یا درخشندگی
6. کنتراست یا تضاد
7. سایه

شدت و تاثیر آن در عکاسی

میزان تاریکی یا روشنی کلی صحنه را شدت می‌گویند. شدت نور نرمال یا خنثی همانی است که تصاویری را خلق می‌کند که شبیه آن گونه‌ای هستند که ما با چشمان خود می‌بینیم. اما در هر صورت همیشه میزانی تفاوت بین طوری که ما با چشمان خود می‌بینیم و تصاویر ثبت شده با دوربین وجود دارد. یک صحنه ی معمولی در روشنایی روز نزدیک به ۱۰ گام نوری در خود دارد. (گام مقیاسی برای سنجیدن میزان نور در عکاسی است.) و یک دوربین باکیفیت DSLR چیزی بین ۵ تا ۷ گام نوری را ثبت می کند که به این معناست که چیزی که ما در زندگی واقعی می‌بینیم دقیقا آن چیزی نیست که ما با دوربین خود ثبت می‌کنیم.

کیفیت

افرون بر شدت، نور می‌تواند سخت یا نرم باشد. این اصولا به این  بستگی دارد که اندازه‌ی منبع نور و فاصله‌ی آن نسبت به سوژه چقدر باشد. یک منبع نور بزرگ و نزدیک به سوژه، نور بسیار نرم با سایه‌های نرم و بسیار اندک خلق می‌کند، در واقع مثل این است که نور سوژه را احاطه می‌کند و در بر می‌گیرد در حالی که یک منبع نور کوچک و دور از سوژه، نور سخت با سایه‌های سخت و کاملا قابل تشخیص ایجاد می‌کند.

نور خورشید یک منبع نور کوچک و دور محسوب می‌شود اما در عین حال نرم هم هست؛ چرا که اتمسفر زمین پرتوهای خورشید را پخش می‌کند. مه و ابر هم نور خورشید را پخش و نرم می‌کنند اما همیشه هم این گونه نیست؛ مثلا یک دسته پرتوی خورشید در میان انبوه برگ‌های درختان جنگل، سایه‌های تاریک و قابل تشخیص ایجاد می‌کند و سخت محسوب می‌شود؛  این به خاطر زاویه‌ی تابش پرتو خورشید است. صبح زود و عصر، نور با زاویه تابش کمتری نسبت به ظهر که خورشید در وسط آسمان است می‌تابد و به همین خاطر نور صبح زود و عصر رو به غروب بسیار نرم‌تر از نور شدید و مستقیم وسط ظهر است.

همچنین آلودگی و ذرات موجود در هوا نیز روی کیفیت نور نیز اثر می‌گذارند؛ چرا که ذرات بسیار ریز موجود در هوا نور را پخش می‌کنند؛ مثلا نور شب در شهرهای شلوغ و نواحی صنعتی نرم‌تر از نور صبح است؛ زیرا آلودگی‌های موجود در هوا که در طول روز تولید می‌شوند، در شب که دما پایین‌تر است و دنیا در خواب است بیشتر پراکنده می‌شوند و باعث می‌شوند نور صبح تردتر و تمیزتر از نور شب باشد.

رنگ در عکاسی

همانطور که می‌دانید نور خورشید از رنگ‌های مختلفی تشکیل شده است و هر کدام از این نورهای رنگی طول موج و دمای متفاوتی دارند؛ به همین سبب است که ما اشیا را به رنگ‌های مختلفی می‌بینیم؛ چرا که نوری که به آنها برخورد می‌کند و بازتاب می‌شود، طول موج و دمای به‌خصوصی دارد که باعث می‌شود رنگ معینی نیز داشته باشد.

جهت

شاید در فیزیک دبیرستان این جمله را زیاد شنیده باشید: (( نور در خط مستقیم حرکت می‌کند.)) نور چه سخت و چه نرم باشد، همیشه دارای جهت است و در خط مستقیم حرکت می‌کند. نور حتی هنگامی که به سطح اجسام برخورد می‌کند و بازتاب می‌شود نیز در جهت مستقیم بازتاب می‌شود. دانستن این نکته در عکاسی بسیار اهمیت دارد؛ زیرا مکانی که ما منبع نور را نسبت به سوژه قرار می‌دهیم باعث می‌شود کل سوژه متفاوت به نظر برسد؛ مثلا اگر نور را پشت سر سوژه قرار دهیم، یا روبه‌روی صورت او یا کنار صورت او باعث عوض شدن مود سوژه و حس و حال فضا می‌شود.

ما همچنین می‌توانیم از اشیا (چه طبیعی مانند برگ درختان و چه مصنوعی مانند چتر یا سایر اجسام)  استفاده کنیم تا با استفاده از بازتاب نور جهت نور را تغییر دهیم. تجهیزات تخصصی نوردهی نیز برای این کار وجود دارد.

هایلایت

هایلایت یا درخشندگی به بخش‌های روشن‌تر تصویر گفته می‌شود به طوری که هنوز شما شکل و جزئیات اشیا را تشخیص می‌دهید. اگر تنها یک منبع نور داشته باشیم، هایلایت تصویر ما عموما سطوح شفافی هستند که نور را زیاد بازتاب می‌کنند و یا اشیایی که مستقیما روبه‌روی منبع نور قرار دارند.

سایه و تاثیر آن در عکاسی

قسمت‌های تاریک عکس را سایه‌ها تشکیل می‌دهند. اگر تنها یک منبع نور داشته باشیم، سایه‌ی تصویر ما را اشیاء و سطوحی که نور را زیاد بازتاب نمی‌کنند، اجسامی که از منبع نور دور هستند یا آنهایی که تحت سایه‌ی شیئ دیگری قرار دارند تشکیل می‌دهند.

کنتراست در عکاسی

کنتراست در واقع تضاد و تفاوت میان هایلایت‌ها و سایه‌ها در تصویر است. اگر درجات مختلفی از تیرگی و روشنی در تصویری وجود داشته باشد، پس آن عکس کم کنتراست است یا کنتراست پایینی دارد، اما اگر تیرگی شدید و در مقابل روشنی شدید در آن تصویر وجود دارد و درجات تیرگی و روشنی بین این دو کم است پس عکس دارای کنتراست بالاست.

منابع نور در عکاسی

نور طبیعی و استفاده از آن در عکاسی

منظور از نور طبیعی، “نور خورشید” و “نور ماه” است اما برخی از عکاسان از این اصطلاح برای توصیف هر نوری در محیط استفاده می‌کنند که قابل کنترل کردن و تغییر دادن نباشد؛ مانند نور چراغ‌های شهر و خیابان‌ها، نور مکان‌های عمومی، تاریخی و …

زمانی که از نور طبیعی برای گرفتن عکس‌هایمان استفاده می‌کنیم، ما کنترل بسیار کمتری روی ویژگی های نور داریم در مقایسه با زمانی که از نور مصنوعی برای عکس گرفتن استفاده می‌کنیم. همچنین در استفاده از نور طبیعی، زمان‌بندی فتوشوت ما نیز بسیار مهم است. اصطلاحی در عکاسی وجود دارد به نام “ساعت طلایی عکاسی” که بهترین زمان برای عکاسی با استفاده از نور طبیعی است. ساعت طلایی عکاسی به مدت زمان اندکی پس از طلوع خورشید یا قبل از غروب خورشید گفته می‌شود؛ چرا که در آن موقع ترکیبی از نور سخت و نرم، پخش شده و رویایی خواهیم داشت که تن مایه‌ی گرم و عسلی به تصاویر ما می‌بخشد. بعضی از عکاسان یا سینماتوگرافرها به آن «ساعت جادویی عکاسی» نیز می‌گویند.

با این وجود تجهیزات نور پردازی به‌خصوصی نیز برای هدایت و پخش کردن نور طبیعی نیز وجود دارد که در مقاله دیگری به آن می‌پردازیم.

نور مصنوعی و استفاده از آن در عکاسی

نور مصنوعی به شما قابلیت کنترل کامل نور و ویژگی‌های آن (شدت، کیفیت، رنگ و جهت) در عکاسی می‌دهد و به واسطه‌ی تجهیزات مخصوص نورپردازی در عکاسی فراهم می‌شود که عموما عبارتند از فلش لایت، رفلکتور، سافت باکس و …

نکاتی برای کنترل نور در عکاسی

بررسی ویژگی‌های نور

یاد بگیرید که قبل از شروع عکاسی نور محیط را به درستی ببینید و بررسی کنید. اطراف لوکیشن عکاسی چرخی بزنید. نور چگونه است؟ روشن است یا تاریک است؟ منبع نور کجاست؟ آیا سایه یا هایلایتی آن دور و بر مشاهده می‌کنید؟ وضعیت کنتراست چگونه است؟  

زمان بگذارید و صحنه‌ای که قصد عکس گرفتن از آن را دارید از زوایای مختلف بررسی کنید، نه تنها از لحاظ ترکیب بندی و کمپوزیسیون بلکه از لحاظ نور. اگر در صحنه‌ای عکاسی می‌کنید که منبع نور از روبه‌رو است و کنتراست بالا و سایه‌های شدید دارد، احتمالا تصاویر شما زیادی روشن با کنتراست  بیش از حد خواهد بود؛ به همین خاطر باید زاویه‌ی خود را تغییر دهید. به دنبال نواحی سایه روشن بگردید و سعی کنید از آنها در ترکیب‌بندی خود استفاده کنید.

از نور به نفع خود استفاده کنید.

ساده‌ترین راه استفاده از نور این است که زمان عکاسی خود را متناسب با مود و حال و هوایی که قصد خلق آن را دارید تغییر دهید. اصولا صبح زود یا بعدازظهر نزدیک به غروب خورشید، بهترین تایم برای استفاده از نور خورشید است. اما افزون بر این راه ساده، روش‌ها و تجهیزات بسیاری برای کنترل نور، چه طبیعی و چه مصنوعی، وجود دارد. امروزه نورپردازی در عکاسی بسیار پیشرفت کرده است و چه بخواهید جهت، شدت یا رنگ نور طبیعی را به نفع تصاویر خود تغییر دهید یا از تجهیزات نورپردازی مصنوعی در استودیوی خود استفاده کنید، کیت کاملی از وسایل و تجهیزات جانبی نورپردازی برای هرکدام وجود دارد که در مقاله‌ای دیگر به آنها می پردازیم.

جمع بندی

قطعا استفاده از نور به شکلی که نتیجه مطلوبتان را به شما بدهد نیاز به تمرین و تجربه دارد و برای پیاده سازی ایده‌های خلاقانه خود به عنوان یک عکاس حرفه‌ای باید این تجربه‌ها را کسب کنید. در کنار تمرین و سعی و خطاها، استفاده آموزش‌های حرفه‌ای و اصولی هم میتوانند شما را در طی کردن این مسیر جلو بیندازند. دوره آموزش جامع عکاسی مقدماتی و ویرایش آموزال نه تنها بکارگیری نور را به بهترین شکل آموزش داده است، بلکه تمام نکات آموزشی برای حرفه ای شدن در حوزه عکاسی را از مقدماتی تا پیشرفته آموزش داده است و در پایان دوره هم به نحوه ادیت و ویرایش عکس ها اشاره شده است و شما میتوانید در انتهای دوره مدرک معتبر و رسمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر را دریافت کنید.