عکاسی پرتره : چهره و داستان آدم‌ها

همه عکاسی پرتره را به ثبت چهره‌های انسان‌ها می‎شناسند، اما عکاسی پرتره چیزی فراتر از صرفا عکاسی از سوژه‌های انسانی است. عکاسی پرتره قصد دارد شخصیت، مکان، زمان، فرهنگ و در نهایت روح انسان‌ها را به تصویر بکشد و داستان هرکدام را بازگو کند. به همین خاطر است که عکاسی پرتره، حداقل از نظر من، یکی از سخت‌ترین ژانرهای عکاسی است و دقیقا در این نقطه است که عکاسان پرتره حرفه‌ای از آماتورها جدا می‌شوند. «ثبت روح انسان‌ها» در تصاویر ساکن، کار بسیار دشواری است و به همین دلیل است که وقتی به تصاویر پرتره در موتورهای جستجوی اینترنت نگاه می‌کنیم، تعداد کثیری از آنها هیچ حسی به ما منتقل نمی‌کنند اما معدودی تصویر هم هست که با ما سخن می‌گویند.

خلق حس «زنده بودن» در تصاویر پرتره چیزی است که به آسانی بدست نمی‌آید و نیازمند مهارت در عکاسی و کار با دوربین، خصوصا استفاده‌ی درست از نور و تجهیزات نورپردازی، ادیت تصویر و همکاری درست و حرفه‌ای با مدل است. در ادامه‌ی این مقاله به این موارد و همچنین تکنیک‌هایی که در عکاسی پرتره مؤثر و مفید هستند می‌پردازیم.

عکاسی پرتره و تاریخچه‌ی آن

همانطور که در قسمت اول مقاله گفتیم،  ساده‌ترین تعریف عکاسی پرتره این است که این سبک از عکاسی، سوژه‌های انسانی را به تصویر می‌کشد. قدمت عکاسی پرتره به اندازه‌ی قدمت خود عکاسی است و به زمانی برمی‌گردد که لوییس داگر، داگوئوتیپ را در سال ۱۸۳۹ اختراع کرد و دقیقا در همان سال رابرت کورنیلیوس دوربین را سمت خودش گرفت و اولین عکس پرتره جهان را به ثبت رساند. در واقع عکاسی پرتره به تدریج جایگزین نقاشی پرتره در قرن نوزدهم شد و افراد  به دلایل مختلف از جمله برای بدست آوردن جایگاه اجتماعی بالاتر یا تعاملات کاری با سایر افراد از طریق چاپ عکس‌های خودشان روی کارت‌های پرسنلی و کارت ویزیت روی به سمت عکاسی پرتره آوردند و این سبک عکاسی به شدت در میان مردم پرطرفدار شد. از آن زمان به بعد، می‌توان گفت که عکاسی پرتره  یکی از محبوب‌ترین ژانرهای عکاسی محسوب می‌شود؛ شاید دلیل آن این باشد که ما به عنوان انسان، نسبت به دیدن چهره‌های سایر انسان‌ها کنجکاو هستیم و تمایل داریم که نه‌تنها در مورد ظاهر آنها قضاوت کنیم، بلکه شخصیت، اخلاق، سبک زندگی و کار افراد را از روی پرتره‌های آنها حدس بزنیم.

بهترین لنزها برای عکاسی پرتره کدامند؟

برای عکاسان حرفه ای، مسئله انتخاب لنز بیشتر به سلیقه هنری و ترجیح خود عکاسان بستگی دارد با این حال، لنزهای ثابت یا پرایم در محدوده فاصله کانونی ۸۵ تا ۱۳۵ برای عکاسی پرتره ایده‌آل محسوب می‌شوند، چرا که این فاصله کانونی، تصاویر را با وضوح بالایی ثبت می‌کند بدون اینکه سوژه را  بیش از حد پهن یا باریک کند. لنزها با فاصله کانونی بیشتر، کمی اجزای صورت را فشرده‌تر و جمع و جور تر ثبت می‌کنند و تصاویر پرتره‌ی زیباتری خلق می‍‌کنند.

ترجیحا از لنزهای واید استفاده نکنید؛ زیرا اجزای صورت سوژه را کمی تغییر می‌دهند و دفرمه می‌کنند و باعث می‌شوند که پرتره خیلی طبیعی از آب درنیاید.

تجهیزات عکاسی پرتره

دوربین: در تئوری، هر دوربینی، از دوربین‌های یک بار مصرف گرفته تا دوربین‌های دیجیتال حرفه‌ای می‌توانند در عکاسی پرتره به کار روند با این وجود، دوربین‌های mirrorless یا DSLR برای عکاسی پرتره ایده‌آل هستند؛ زیرا این دوربین‌ها تنظیمات کاملا دستی دارند که عکاسان را قادر می‌سازد که روی تمام تنظیمات مانند نوردهی، دریچه دیافراگم، ایزو و سرعت شاتر کنترل کامل داشته باشند.

لنز:  برای شروع عکاسی پرتره، یک لنز ۸۵ تا ۱۳۵ میلی‌متر کاملا کافی و ایده‌آل است، اما عکاسان حرفه‌ای پرتره از لنزهای زوم یا لنزهای تله‌فوتو با فاصله کانونی بیشتر نیز برای گرفتن کلوزآپ های خود استفاده می‌کنند.

ترایپاد: یک ترایپاد محکم که بتوانید دوربین خود را روی آن سوار کنید، به شما این امکان را می‌دهد که زاویه شات خود را تنظیم کرده و شات‌های با وضوح بالا از مدل خود با ژست‌های مختلف، آن هم از یک زاویه‌ی مشخص بگیرید.

نورپردازی: به عنوان عکاس پرتره، حداقل باید اسپیدلایت یا نوع دیگری از فلش را همراه خود داشته باشید، به خصوص اگر در استودیو یا فضای داخلی ساختمان عکاسی می‌کنید. تجهیزات دیگری نیز برای نورپردازی حرفه ای عکاسی پرتره وجود دارد که در ادامه‌ی این مقاله به آنها می‌پردازیم.

 بک دراپ: اگر عکس‌های پرتره خود را در استودیو می‌گیرید، به یک بک دراپ ساده به عنوان پس‌زمینه‌ی عکس‌های خود نیاز دارید. اگر پرتره‌های سه چهارم قدی می‌گیرید، به حداقل ۱.۸۰ متر بک دراپ و اگر پرتره های تمام قد می‌گیرید، به حداقل ۳ متر بک دراپ نیاز دارید. بک دراپ‌ها همچنین در جنس‌های مختلف از جمله وینیل، کنواس، موسلین و حتی کاغذ تولید می‌شوند که بسته به حال و هوای عکس‌های پرتره خود، می‌توانید یکی از این متریال‌ها را انتخاب کنید.

تجهیزات تخصصی نورپردازی در عکاسی پرتره

عکاسی پرتره بسیار متنوع و پویاست و در محیط‌های متنوعی انجام می‌شود؛ از استودیوهای حرفه‌ای گرفته تا محوطه‌های باز و در خیابان. برای همین به عنوان عکاس پرتره، به تجهیزات نورپردازی مخصوصی نیاز دارید.

فلش و لامپ:  فلش و لامپ به شما نور اضافی می‌دهد و کمبود نور طبیعی در محیط را جبران می‌کند.

بانس (bounce) و رفلکتور (reflector): بانس و رفلکتور برای جذب و بازهدایت نور طبیعی یا مصنوعی استفاده می‌شوند.

فلش تریگر ریموت (remote flash trigger): کمک می‌کند که چندتا فلش تریگر را با ترکیب خاصی به راه بیندازیم.

چتر، سافت باکس (softbox) و دیفیوزر (diffuser): نور شدید مصنوعی را نرم می‌کنند و حالت استودیویی و غیرطبیعی عکس‌های پرتره را تا حد زیادی کاهش می‌دهند. برای یادگیری و آشنایی بیشتر با مفاهیم نور در عکاسی می‌توانید به مقاله آن مراجعه کنید!

تکنیک‌های مهم برای ثبت عکس‌های پرتره

1. از لنزی با فاصله کانونی بیشتر استفاده کنید.  یک لنز ۵۰ mm یک لنز تله‌فوتوی میان رده محسوب می‌شود و فاصله کانونی استانداردی برای ثبت عکاسی پرتره است؛ با این وجود، این فاصله کانونی فضاها را بسیار نرمال و معمولی ثبت می‌کند. لنزی با فاصله کانونی بیشتر مثلا بین ۸۵ mm تا ۲۰۰ mm پس‌زمینه را به سوژه نزدیک‌تر می‌کند، بوکه (نورهای محو پس زمینه) ایجاد می‌کند و به طور کلی تصویر پویاتری خلق می‌کند.
2. زاویه‌ها و ژست‌های مختلف را امتحان کنید. می‌توانید با شکستن قانون یک سوم در عکاسی و شات زدن در زوایایی که کمی عجیب و غریبند یا ترکیب‌بندی تر و تمیزی ندارند، پرتره‌های خلاقانه‌ای بگیرید. از فواصل مختلف و در زوایای گوناگون از مدل خود عکاسی کنید. از زاویه بالا از مدل خود عکس بگیرید یا از گوشه. ژست‌های مدل را تغییر دهید یا حتی ناگهانی شات بزنید تا بهترین زاویه برای پرتره‌ی خود را پیدا کنید.
3. دریچه دیافراگم را تغییر دهید. دریچه دیافراگم باز به شما عمق میدان کمی می‌دهد، پس‌زمینه را محو می‌کند و سوژه‌ی شما را به تمرکز اصلی تصویر تبدیل می‌کند. با این حال، اگر با چند مدل عکاسی می‌کنید یا قصد ثبت یک پرتره خانوادگی را دارید، دریچه دیافراگم بسته‌تر که همه‌ی افراد را فوکوس ثبت می‌کند انتخاب بسیار مناسب‌تری است.
4. از دیفیوزر برای پخش نور استفاده کنید. یک نور طبیعی از یک منبع غیر مستقیم که نرم و با استفاده از دیفیوزر پخش شده، برای عکاسی پرتره بسیار مناسب‌تر از یک نور مستقیم و شدید است که از یک منبع نور مستقیم روی صورت مدل می‌تابد. نورهای شدید و مستقیم روی صورت مدل سایه میاندازند یا بافت و رنگ پوست را غیر طبیعی جلوه می‌دهند. حتما از یک دیفیوزر مثل سافت باکس یا کافذهای سفید دیفوزر استفاده کنید تا تأثیر نور را نرم‌تر کنید و تصویر پرتره طبیعی‌تری خلق کنید.

• از نرم‌افزارهای حرفه‌ای ادیت تصویر استفاده کنید. روتوش و ادیت تصاویرتان با نرم افزارهای حرفه ای صنعت عکاسی مانند فتوشاپ و لایت‌روم، تصاویر نهایی شما را حرفه‌ای و کامل جلوه می‌دهند. چه بخواهید بخشی از تصویر که نمی‌خواهید را کراپ کنید، سایه‌ی ناخواسته‌ای را روشن کنید یا پس‌زمینه را تغییر دهید، با نرم افزارهای حرفه‌ای ادیت عکس آشنا باشید و طرز ادیت حرفه‌ای با این نرم‌افزارها را بدانید تا کیفیت تصاویر خود را ارتقا دهید.
• به مدل نزدیک‌تر شوید (البته قبل از آن از مدل اجازه بگیرید).  متداول‌ترین اشتباهی که عکاسان پرتره مرتکب می‌شوند این است که به اندازه‌ی کافی به سوژه‌ی خود نزدیک نمی‌شوند که سبب می‌شود که گاهی اوقات اهمیت سوژه زیر سوال برود؛ چرا که سوژه در تصویر کوچک‌تر از آن است که موضوع اصلی عکس باشد؛ پس خجالتی نباشید و جلوتر بروید. اما فراموش نکنید که مدل شما هم باید با خود شما و دوربینی که نزدیک صورتش گرفته شده راحت باشد، پس حتما ابتدا با او صحبت کنید و از او اجازه بگیرید.
• فضاسازی کنید. فضایی که شما در آن از افراد عکس پرتره می‌گیرید اهمیت زیادی دارد؛ زیرا مخاطبان شما آن فضا را به عنوان بیانی از شخصیت مدل تصور می‌کنند. اتاقی که فردی در آن زندگی یا کار می‌کند، خانه‌اش، خیابان‌های شهری که در آن قدم می‌زند،  جاهایی که در آن آرامش می‌گیرد، هرکجا که می‌خواهد باشد، همه‌ی اینها چیزی در مورد شخصیت و سبک زندگی آن فرد به ما می‌گوید. به شیوه‌ی مشابه، فضای تصویر به بیننده در مورد شخصیت مدل و طوری که او زندگی می‌کند اطلاعات می‌دهد.  تلاش کنید که به تعادلی بین پس‌زمینه و سوژه برسید. فضا را طوری طراحی و دیزاین کنید که با سوژه، مود و کاراکتری که قصد خلقش را دارید همخوانی داشته باشد ولی نه به اندازه‌ای که سوژه در یک فضای شلوغ گم شود و به چشم نیاید.
• به اعضای بدن و جزئیات آن توجه کنید. دست یک پیانیست یا نانوا، پای یک بالرین، فوتبالیست یا دونده، دسته تار مویی روی بالش، چشمی که به نقطه‌ای خیره شده و … همه از جزئیات بسیار ظریفی هستند که داستان آن فرد را برای ما شرح می‌دهند. جزئیات بدن انسان سوژه‌های عکاسی بسیار مهمی هستند. وقتی مشغول عکاسی از کسی هستید، سعی کنید که به جزئیات بدن یا لباس او توجه کنید. گاهی اوقات این جزئیات، پیام شما را به طور غیرمستقیم ولی با تأگیرگذاری بیشتری به مخاطب می‌رسانند. 

نرم افزارهای ادیت مناسب برای تصاویر پرتره

ادیت تصاویر بخش مهمی از فرایند پس از عکاسی است که اگر به درستی و با نرم‌افزارهای مناسب انجام شود، تصاویر پرتره ادیت شده‌ی نهایی بسیار باکیفیت و حرفه‌ای از آب در می‌آیند. عکاسان حرفه‌ای از فتوشاپ، لایت‌روم یا ترکیبی از هر دو برای ادیت حرفه‌ای عکس‌های خود استفاده می‌کنند ولی اگر به دنبال آشنایی بیشتر با نرم افزارهای ویرایش عکس هستید می‌توانید به مقاله نرم افزارهای ادیت حرفه‌ای عکس مراجعه کنید.

• فتوشاپ بیشتر برای روتوش بخش‌های کوچکی از تصویر، لایه‌بندی‌کردن تصویر، ترکیب‌کردن تصاویر مختلف و ایجاد تصاویر پارانوما و … به کار می‌رود.
• لایت‌روم نیز نرم‌افزار ادیت عکس جامعی است که عکاسان را قادر می‌سازد که روی تنظیمات جزئی و کلی تصویر خود کنترل کامل داشته باشند. پرکاربردترین گزینه‌های ادیت لایت‌روم، تصحیح پرسپکتیو، نوردهی، کنتراست و کراپینگ هستند اما لایت‌روم ادیت‌های از پیش تعیین شده‌ای نیز دارد که بسیار کاربردی‌اند و تنها با یک کلیک می‌توانید فیلترها و لایه‌های این ادیت‌های از پیش تعیین شده را روی تصویر خود اعمال کنید. 

جمع‌بندی

درست است که ثبت تصاویر پرتره‌ی خوب کار دشواری است اما اگر مهارت کافی در کار با دوربین، نورپردازی و ادیت داشته‌باشید، کاملا شدنی و امکان‌پذیر است.  چیزی که بیشتر از همه اهمیت دارد این است که خلاق باشید و سبک شخصی خودتان را در عکاسی پرتره پیدا کنید؛ تنها این‌گونه است که قادر خواهید بود چهره و داستان آدم‌ها را متفاوت از سایرین و به شیوه‌ی خودتان بازگو کنید.