هر عکسی که می‌گیریم، ترکیبی از تخیل ما به عنوان عکاس و واقعیت‌های بیرونی جهان است. وقتی دوربین را در دست می‌گیریم و از درون ویو فایندر به جهان نگاه میکنیم، ما در حال «دیدن» و در مرحله بعدی «ثبت کردن» با چشم دوربین یعنی «لنز» هستیم.
اگر دوربین شما لنز نداشته باشد، تنها تصویری که می‌تواند تولید کند نورسفید یکدست است. نوع و کیفیت لنز نیز تأثیر بسیار زیادی روی کیفیت عکس‌های شما می‌گذارد. یک لنز باکیفیت حتی اگر روی بدنه دوربین ارزان قیمتی نصب شده باشد، می‌تواند عکس‌های بسیار باکیفیتی برای شما ثبت کند و در مقابل یک لنز بی‌کیفیت تمام تلاش‌های عکاسانه شما را نقش بر آب میکند و تصاویر بسیار بی‌کیفیتی تحویل شما میدهد. شما به عنوان عکاس با استفاده از لنزهای مختلف، دنیا را به گونه‌های مختلف می‌بینید و به تصویر می‌کشید.
از آنجایی که لنزها اصولا در شمار گران‌ترین تجهیزات عکاسی هستند، آشنایی شما با انواع لنزها و اینکه هرکدام به درد چه کار و چه ژانر عکاسی‌ای می‌خورد به شما این امکان را می دهد که هنگام خرید لنز تصمیم آگاهانه‌تری بگیرید.
از نقطه صفر شروع کنیم: لنز چیست؟
لنز ابزاری است که از یک سری صفحات شیشه‌ای ساخته شده که مقعر یا محدب هستند و نور را از طریق شکست نور روی نقطه کانونی متمرکز می‌کنند. در دوربین‌های فیلم یا آنالوگ، لنز نور را به نوار فیلم می‌فرستد، اما در دوربین‌های دیجیتال (مانند دوربین‌های DSLR یا دوربین‌های بدون آینه) لنز نور را به سوی سنسور دیجیتالی هدایت میکند.
ویژگی‌های لنز: لنز را بهتر بشناسیم
تمامی لنزها نور را به گونه‌ای فیلتر و هدایت می‌کنند که به درستی به سنسور یا نوار فیلم برخورد کند، اما لنزها ویژگی‌های دیگری هم دارند که روی ظاهر و کیفیت عکس‌های نهایی شما تأثیر می‌گذارند.
فاصله کانونی و تاثیر آن بر روی لنز دوربین
فاصله کانونی از مهم ترین ویژگی‌های لنز و اصلی‌ترین فاکتوری است که شما باید هنگام خرید لنز به آن توجه داشته باشید. فاصله کانونی فاصله بین مرکز نوری (optical center) و حسگر دوربین (image sensor) است، در زمانی که لنز روی بی‌نهایت فوکوس است. مرکز نوری یک لنز نقطه‌ای درون لنز است که در آن فرض میشود دو پرتو نور که از دو منبع نوری مختلف وارد لنز شده‌اند با یکدیگر برخورد می‌کنند. میزان این فاصله کانونی با عددی مشخص میشود که آن عدد به شما می‌گوید که دوربین شما قادر است چه میزان از صحنه را ثبت کند یا در واقع میدان دید لنز شما چقدر است. هر چقدر فاصله کانونی شما کوتاه‌تر باشد، شما میدان دید عریض‌تری خواهید داشت ولی لنز شما توانایی زوم کمتری خواهد داشت. برعکس، هر چقدر فاصله کانونی شما بیشتر باشد، میدان دید کوتاه‌تری خواهید داشت اما با توانایی زوم بیشتر.
دریچه دیافراگم:
دریچه دیافراگم سایز روزنه ای است که نور از آن وارد لنز میشود و سپس به سنسور یا فیلم برخورد میکند. میزان باز یا بسته بودن دریچه دیافراگم با گام‌های F ابراز میشود. برخلاف انتظار، رابطه گام‌های F و میزان باز بودن دریچه دیافراگم معکوس است و هرچقدر عدد گام F بزرگتر باشد، دریچه بسته‌تر و میزان نور کمتر خواهد بود. مثلا، دیافراگم F/2.8 دو برابر F4 و ۱۶ برابر F/11 اجازه ورود نور به لنز را میدهد که برای بسیاری از عکاسان گیج‌کننده است اما اگر منطق ریاضی ساده پشت آن را درک کنید، بسیارساده و سرراست است. اگر مایلید در این‌باره بیشتر بخوانید، تمامی مفاهیم مربوط با گام F و دریچه دیافراگم را در مقاله مثلث نوردهی در مجله آموزال مورد بررسی قرار داده‌ایم.
دریچه دیافراگم روی عمق میدان تصاویر ما نیز اثر می‌گذارد. هرچقدر این دریچه بازتر باشد تصاویر شما عمق میدان کمتری خواهد داشت و در مقابل هرچقدر دریچه دیافراگم بسته‌تر باشد، عمق میدان بیشتری خواهید داشت و میزان بیشتری از تصویر شما فوکوس خواهد بود. در مورد رابطه میان عمق میدان و دیافراگم می‌توانید اینجا بیشتر بخوانید.
دیافراگم ماکزیمم یا بیشینه
اصولا میزان ماکزیمم دیافراگم روی بدنه لنز نوشته شده است که به این معناست که ماکزیمم یا در واقع حداکثر میزانی که دریچه دیافراگم باز میشود چقدر است. اصولا لنزهایی که دیافراگم ماکزیمم بیشتری دارند برای عکاسی در شرایط کم نور مناسب هستند. پس اگر به دنبال لنزی برای عکاسی در شب هستید، حتما به این ویژگی لنز توجه کنید.
۵ نوع اصلی لنز و ویژگی‌های تصویر در هر لنز:
اصولا دو نوع اصلی لنز وجود دارد: لنز نرمال یا پرایم و لنز زوم.
۱. لنز پرایم
لنزهای نرمال یا پرایم، فاصله کانونی ثابت دارند (۵۰، ۸۵ یا ۱۰۰ میلیمتر). این لنزها همچنین سریع و سبک هستند و برای اینکه با آنها سفر کنید عالی هستند. لنزهای استاندارد معمولا دریچه دیافراگم‌های باز هم دارند که آنها را برای عکاسی در شرایط کم نور مناسب میکند.
پرسپکتیو این لنز و زاویه دید آن کم و بیش مانند چشم انسان است و تصاویری تولید می کند که «طبیعی» به نظر می آیند و اجزای درون عکس معمولی هستند و نه درشت‌تر یا ریزتر از حالت عادی. لنزهای پرایم برای عکاسی پرتره و عکاسی سرراست (candid) مناسب هستند.
لنز زوم
لنزهای زوم فاصله کانونی متغیر دارند که باعث میشود انعطاف پذیرتر ولی کندتر از لنزنرمال باشند. در تولید لنزهای زوم شیشه بیشتری به کار رفته که به انعطاف پذیری آنها در تغییر فاصله کانونی کمک میکند اما در عوض، سنگین‌تر و بزرگتر از لنزهای پرایم هستند. لنزهای زوم انواع مختلفی با فاصله کانونی‌های متفاوتی دارند که در ادامه به آنها اشاره میکنیم.
لنز ماکرو
ماکرو (macro) به معنی «درشت و بسیار بزرگ» است. این نوع لنزها طوری طراحی و ساخته شده‌اند که برای گرفتن کلوزآپ‌های شارپ و بسیار نزدیک از سوژه مناسب هستند. فاصله کانونی در لنزهای ماکرو بین ۳۵ تا ۲۰۰ میلی متر است. اگر به ژانر عکاسی طبیعت علاقه‌مند هستید، این نوع لنز به شما این امکان را میدهد که کلوزآپ‌های پر از دیتیل و دقیقی از حشرات و گیاهان یا هر سوژه جذاب دیگری ثبت کنید.
لنز تله فوتو
لنزهای تله فوتو (telephoto) نوعی از لنزهای زوم هستند که چندین فاصله کانونی دارند. به طور کلی، لنزهایی که فاصله کانونی آنها بین ۱۰۰ تا ۸۰۰ میلیمتر باشد، لنز تله فوتو محسوب می‌شوند. همانطورکه تلسکوپ برای دیدن ستاره‌ها و سیاره‌ها استفاده میشود، لنزهای تله فوتو هم برای فوکوس کردن روی اشیای دور و به گونه‌ای ایزوله کردن آنها به کار می‌رود. اما چنین قدرت زومی به بهای میدان دید کمتر برایتان تمام میشود. بسیاری از عکاسان ورزشی از لنزهای تله فوتو استفاده می‌کنند که به آنها این امکان را میدهد که درحالی که در کناره زمین یا قسمت تماشاچی‌ها ایستاده‌اند، عکس‌هایی بگیرند که احساس نزدیکی به سوژه (بازیکنان روی زمین) میدهد. لنزهای تله فوتو انواع مختلفی دارند و بعضی از آنها بزرگ، سنگین و گران‌قیمت هستند؛ بنابراین موقع انتخاب کردن لنز تله فوتو حواستان را جمع کنید. لنزهای تله فوتو برای عکاسی ورزشی، پرتره، مستند و حیات وحش مناسب هستند.
لنز واید انگل (Wide-Angle) یا زاویه‌باز
لنز واید انگل یا زاویه‌باز لنزی است که دارای فاصله کانونی کمتر از نرمال است. تمام لنزهایی که فاصله کانونی آنها زیر ۳۵ میلیمتر است، لنز زاویه‌باز به حساب می‌آید. در این لنز اجسام و اجزای تصویر ریزتر و کوچک‌تر از معمول هستند و به دلیل دید وسیعی که دارند برای گنجاندن مساحتهای بزرگ در قاب دوربین شما ایده آل هستند. لنزهای واید به خصوص در عکاسی لنداسکیپ یا عکاسی خیابانی بسیار پرکاربرد هستند و به شما این امکان را می‌دهند که از محوطه بزرگی عکاسی کنید و تمامی جزئیات آن مکان را با فوکوس و شارپنس بالا ثبت کنید.
لنز استاندارد
لنزهای استاندارد را می‌توان برای انواع گوناگون عکاسی استفاده کرد. فاصله کانونی این لنزها در محدوده میان ۳۵ میلیمتر و ۸۵ میلیمتر است. این لنزها دربازه فاصله کانونی خود، هم فاصله کانونی کوتاه برای گرفتن عکس‌های واید دارند و هم فاصله کانونی زیاد برای گرفتن عکس‌های کلوز آپ و زوم.
لنز تخصصی دوربین عکاسی
لنز چشم ماهی یا Fisheye
لنزهای چشم ماهی بسیارعریض و باز (ultra wide angle) هستند و می‌توانند عکس‌های فول فریم محدب ۱۸۰ درجه بگیرند. دلیل نام‌گذاری این لنزها این است که میدان دید تصویر را بهم میزنند و باعث می‌شوند که یک اتاق شبیه یک حباب به نظر برسد.
لنز تیلت شیفت (Tilt-Shift)
لنزهایی هستند که قابلیت تغییر زاویه دارند. لنزهای تیلت شیفت قادرند پرسپکتیو را بهم بزنند و اشیا در این عکس‌ها کوچک‌تر از چیزی که واقعا هستند به نظر می‌آیند مییند انگار که اسباب‌بازی اند! تصویرزیر، نمایی از شهر نیویورک است که با لنز تیلت شیفت گرفته شده‌است.
لنز فروسرخ (Infrared)
این لنزها در واقع با نور بازی می‌کنند و تمام موج‌های نور به جز فروسرخ را فیلتر می‌کنند و از این طریق، تصاویر جالبی برای شما خلق می‌کنند.
جمع‌بندی
شناخت انواع لنزها و اینکه با هرکدام از این لنزها چه نوع تصاویری را می‌توانید خلق کنید به شما امکان آزادی بیشتری میدهد که خودتان را به عنوان یک عکاس و یک هنرمند ابراز کنید. قطعا وقتی ابزار دستتان را بشناسید و بدانید که از هر لنزی چه انتظاری باید داشته باشید می‌توانید عکس‌های جذاب‌تر و خلاقانه‌تری ثبت کنید. از طرفی هم دستتان را برای امتحان لنزهای مختلف باز بگذارید و با لنزهای متفاوت عکاسی کنید تا ببینید از خروجی کدام لنز و چه سبک عکسی بیشتر لذت می‌برید.
از تجربه کردن و پرسه زدن در دنیای لنزها نترسید. بروید دنبال امتحان کردن و آزمون و خطا! این دنیا گسترده است. درون آن بپرید و از امکاناتی که برای شما فراهم کرده نهایت استفاده را ببرید. همچنین اگر به دنبال دوره آموزشی حرفه‌ای و اصولی در حوزه عکاسی هستید می‌توانید با شرکت در دوره آموزش عکاسی و ویرایش مقدماتی تا پیشرفته آموزال، تمام مهارت های لازم در این حوزه را یاد بگیرید!
برگه تقلب انتخاب لنز دوربین عکاسی !
جدول پایین را هم برای شما درست کردیم که بدانید کدام لنز با کدام فاصله کانونی بیشتر به درد چه سبک عکاسی‌ای می‌خورد. اما در هر صورت هیچ الزامی ندارد که حتما از این جدول پیروی کنید؛ چرا که درعکاسی “هیچ بایدی” وجود ندارد.
| فاصله کانونی | نوع لنز | کاربرد لنز |
| ۴ میلیمتر-۱۴ میلیمتر | چشم ماهی | خلاقانه، آبستره |
| ۱۴ میلیمتر-۳۵ میلیمتر | زاویه‌باز | لنداسکیپ، معماری |
| ۳۵ میلیمتر-۸۵ میلیمتر | استاندارد | خیابانی، سفر، پرتره |
| ۸۵ میلیمتر-۱۳۵ میلیمتر | تله‌فوتو کوتاه | عکاسی خیابانی، پرتره |
| ۱۳۵ میلیمتر به بالا | تله‌فوتو مدیوم | ورزشی، حیات وحش، اکشن |
| ۳۰۰ میلیمتر به بالا | سوپر تله‌فوتو | عکاسی ورزشی از فاصله دور، طبیعت، نجوم |
| ۳۵ میلیمتر-۲۰۰ میلیمتر | ماکرو | شات‌های کلوزآپ |
طراحی لباس
معماری
زبان انگلیسی
عکاسی